China’s ambitie om zich centraal te profileren tijdens het tweejaarlijks congres van de transplantatie gemeenschap in Hong Kong veranderde in een nachtmerrie toen internationale kritiek op China’s niet transparante transplantatienetwerk een kookpunt bereikte. Wat eerst leek op een bepaalde home run voor het land dat als gastheer optrad, veranderde al snel in een kritische blik van zowel de internationale pers als ook de medische gemeenschap. Als reactie op China’s eigen lofuitingen zei Prof. Philip O’Connell, president van de ‘The Transplantation Society (TTS), het volgende:
“Ik moet je zeggen dat er nog steeds in veel sectoren een diep gevoel van wantrouwen bestaat over jullie [China's] transplantatieprogramma's die verantwoordelijk zijn voor openlijke commerciële handel in organen van gevangenen voor transplantatie bij rijke buitenlanders uit het Westen en het Midden-Oosten.”
De controverse rond dit bijzondere congres uitte zich in verschillende incidenten. Lever-chirurg dr. Zheng Shusen was aanvankelijk ingeroosterd om te spreken. Echter, de organisator trok de toestemming in voorafgaand aan de presentatie en verving hem door een andere spreker. Echter, op de bestemde tijd, presenteerde Zheng Shusen toch. Deze ongekende schending van de statuten van het TTS Congres triggerde een ongewone ad hoc reactie van TTS voormalige voorzitter Prof. Jeremy Chapman, die zei:
“Eén van de presentaties hier vandaag toonde een onderzoek dat data bevat van geëxecuteerde gevangenen. We zullen dit rapporteren aan de Chinese overheid; hij zal nooit meer een presentatie geven tijdens een TTS conferentie. De TTS neemt dit zeer serieus.”
Een ander incident, zeer ongewoon bij een medische conferentie, vond plaats aan de zijlijn van het congres toen een NTDTV team tijdens een interview met Huang Jiefu gestoord werd door een kleine groep bodyguards.
China's poging om zich aan te sluiten bij het transplantatiecongres is het resultaat van een eerdere poging van het TTS om, zonder succes, aan te dringen op systematische, onafhankelijke en professionele onderzoeken. Terwijl internationale onderzoekers en artsen al jarenlang gewaarschuwd hebben over het transplantatiemisbruik in China, gebruikte de organisatie van de Transplantatie Society in een open verklaring voorafgaand aan het congres vage en onwetenschappelijke termen zoals "wij geloven dat" en "het is onze indruk dat" in hun reactie op kritische vragen. Dit duidde niet alleen op een gebrek aan kennis van de situatie omtrent China’s orgaanverwerving, maar gaf ook blijk van een gebrek aan methodologie en om dit ondoorzichtige orgaan verwervingssysteem grondig te onderzoekken en te benaderen. De doelstelling blijft: Bewijs verkrijgen uit China dat terechtgestelde misdadigers of gewetensgevangenen niet gebruikt worden voor het oogsten van organen. De transplantatie gemeenschap zou niet China's verklaringen over hun orgaan verwervingssysteem moeten valideren en tegelijkertijd beweren dat de TTS niet de verantwoordelijkheid heeft een uitgebreid onderzoek uit te voeren. Door China niet aan ethische normen te houden creeërde de TTS een omgeving waarin deze controversiële incidenten tijdens het congres mogelijk werden. Niemand kan verweten worden van het niet uitvoeren van onderzoeken in China, omdat China voortdurend een diepgaand onderzoek ontweken heeft en onafhankelijke internationale onderzoekers weigerde. Maar men kan wel verantwoordelijk gehouden worden voor het niet in beschouwing nemen van de openbaar toegankelijke en omvangrijke bewijzen die de afgelopen tien jaar samengesteld werden.
Terwijl China beweert in januari van 2015 een einde gemaakt te hebben aan orgaanroof bij gevangenen, heeft ze geen enkel bewijs geleverd dat deze praktijken inderdaad beëindigd zijn. Gedurende de laatste jaren implementeerde China verschillende nieuwe acties, maar geen enkele verbeterde de transparantie omtrent orgaanverwerving. Dit gebrek van transparantie is besproken in de medische literatuur.
Het leiderschap van de TTS heeft onterecht zijn vertrouwen in één man geplaatst, namelijk Huang Jiefu, wiens geloofwaardigheid vraagtekens oproept, niet alleen omdat hij meer dan 500 levertransplantaties uitvoerde tijdens zijn carrière, maar ook omdat hij geen enkele officiële inzet tot hervorming getoond heeft. Zijn uitspraken zijn uitsluitend verschenen in gecensureerde Chinese media en werden nooit door een overheidsfunctionaris of afdeling bekrachtigd. Huang Jiefu’s aankondiging in 2014, dat het gebruik van organen bij gevangenen zou eindigen in januari 2015, is enkel bij een aankondiging gebleven. De voorschriften uit 1984 en het toestaan van orgaanverwerving bij geëxecuteerde gevangenen werden niet opgeheven, noch is er na onderzoek blijk van een nieuwe wet die orgaanverwerving bij gevangenen verbiedt. Tijdens een Phoenix TV interview in maart 2015, drukte Huang zijn dankbaarheid uit aan de Chinese openbare veiligheids- en Justitionële systemen, aan wie hij de samenwerking voor het verwerven van organen bij geëxecuteerde gevangenen en het opzetten van een platform voor de orgaantransplantatie-industrie in China toeschreef. Het een stabiele en overvloedige bron van organen om een uitbreiding van het aantal transplantatie ziekenhuizen en dokters teweeg te brengen. Huang demonstreerde vol vertrouwen dat hij over zo'n bron kon beschikken tijdens een interview in oktober 2015.
China heeft noch bevestigd, noch aangekondigd een einde te maken aan de orgaanroof van niet-veroordeelde gewetensgevangenen. Een Chinese ambtenaar omschreef de aantijgingen van gedwongen orgaanroof van gewetensgevangenen als "belachelijk". Maar een recent onderzoeksrapport met een grote hoeveelheid van tot nadenken stemmende bewijzen, verdient een verfijnder antwoord dan alleen een weerlegging met één woord.
China is trots op haar nieuwe China Orgaantransplantatie Response Systeem (COTRS), een geautomatiseerd orgaan toewijzingssysteem en haar nieuwe openbare orgaandonatie programma. Echter, beide hervormingen komen met hun eigen controversies. Huang Jiefu wordt als volgt geciteerd: "Elk cijfer is waar en elke zaak kan worden teruggevoerd." De werkelijkheid is dat alle organen in het COTRS ingevoerd worden, ongeacht hoe ze worden verkregen. Daarmee worden effectief alle sporen van herkomst geëlimineerd met het risico dat een landelijk wit-was systeem voor alle getransplanteerde organen ontstaat. Het orgaandonatie systeem is grotendeels gebaseerd op een wervingssysteem waar de coördinatoren van lokale orgaandonatie, families van terminale patiënten financiële middelen ter hoogte van een jaarsalaris aanbieden om ze te overtuigen de organen van overleden familieleden te doneren. Een presentatie van het China orgaandonatie Administratie Center toont een sterke stijging van deze coördinatoren (pagina 6). De World Health Organisation(WHO) haar leidende principes voor orgaantransplantatie verbieden betalingen voor organen. En de verklaring van de Istanbul Custodian Group (DICG) luidt: "landen moeten geen openbare programma’s oprichten of toestaan die geld voor orgaantransplantaties betalen". Verrassend en onbegrijpelijk is het, dat functionarissen van deze organisaties op China reageren op een manier die alleen kan worden omschreven als een China-specifieke dubbele standaard methode. Jose Nunez, een WHO-functionaris die verantwoordelijk is voor de wereldwijde orgaantransplantatie, noteert over de situatie in China, "Een hervorming van transplantaties op basis van vrijwillig afgestane orgaandonatie van overleden dierbaren, is de enige legitieme bron voor orgaantransplantatie, in lijn met de WHO leidende principes, in overeenstemming met de Verklaring van Istanbul." Hij negeert dat het zogenaamde "vrijwillig afgestane orgaandonatie" systeem in China niet is gebaseerd op vrijwillige orgaandonaties, maar in plaats daarvan op basis van praktijken die de principes van de organisatie waarvoor Nunez werkt schenden. Een soortgelijke discrepantie is van toepassing op een aantal leden van de DICG die China hebben geprezen voor haar nieuwe orgaandonatie systeem ondanks de schending van de ethische normen van de DICG met betrekking tot betalingen voor organen.
Op de vraag of organen nog steeds van gevangenen worden geoogst, vertelden ambtenaren dat het misschien nog steeds gebeurt als gevolg van een oncontroleerbare zwarte markt. Maar hoe kunnen gevangenen onder constant staatstoezicht onderdeel zijn van de zwarte markt in orgaanhandel? Dergelijke beschuldigingen zijn ontwijkend en pakken het probleem niet aan bij de kern.
China voert onvermoeibaar een eindeloze reeks van hervormingen in om internationale erkenning te verdienen. Maar er is een hervorming die China niet wil implementeren: onvoorwaardelijke transparantie van haar orgaanverwerving. De stap die de internationale medische gemeenschap voortdurend zonder in te geven moet eisen van China.
